9+ Lưu Ý Khi Đi Xét Nghiệm Nước Tiểu Cho Kết Quả Tốt

Xét nghiệp nước tiểu được hiểu đơn giản là phân tích các tính chất vật lý của nước tiểu (màu, mùi, độ đục, lượng nước tiểu ..) và tính chất hóa học (thành phần của nước tiểu).

Nước tiểu là sản phẩm của thận loại bỏ chất thải, chất lỏng và các chất khác ra khỏi máu. Do đó, nước tiểu chứa nhiều “manh mối” khác nhau về chức năng của các cơ quan trong cơ thể.

Với phân tích nước tiểu (phân tích mẫu nước tiểu), các bác sĩ sẽ thấy các chỉ số bất thường về sự hiện diện và nồng độ của một số chất trong nước tiểu. Mỗi xét nghiệm cụ thể cho một tình trạng bệnh, vì vậy bác sĩ sẽ sử dụng kết quả xét nghiệm để đánh giá sức khỏe hiện tại của bạn.

Nhìn chung, phân tích nước tiểu là một xét nghiệm đơn giản có thể cung cấp nhiều thông tin hữu ích về các bệnh và tình trạng sức khỏe khác nhau. Một số bác sĩ gọi xét nghiệm phân tích nước tiểu là “sinh thiết thận của người nghèo” vì có thể thu được vô số thông tin về sức khỏe thận hoặc các tình trạng y tế khác với chi phí thấp từ xét nghiệm đơn giản này.

Khi nào cần thực hiện các xét nghiệm nước tiểu?

Bác sĩ có thể yêu cầu bạn thực hiện các xét nghiệm nước tiểu vì một trong các lý do dưới đây:

• Kiểm tra sức khỏe tổng thể: Xét nghiệm nước tiểu là loại xét nghiệm thường quy khi bạn đi kiểm tra sức khỏe định kỳ, kiểm tra trong thai kỳ hay trước phẫu thuật hoặc nhập viện, giúp sàng lọc một số bệnh rối loạn như bệnh gan, thận, đái tháo đường…
• Chẩn đoán bệnh: Khi bạn đến khám bệnh vì một triệu chứng bất thường nào đó (đau bụng, tiểu đau, sốt, tiểu máu, tiểu đêm, tiểu buốt,…), các xét nghiệm nước tiểu sẽ được tiến hành, là cơ sở để bác sĩ chẩn đoán chính xác căn bệnh của bạn.
• Theo dõi tiến triển bệnh và đáp ứng với điều trị bệnh.
• Thử thai: Nếu kinh nguyệt của bạn bị trễ, rất có thể bạn đã mang thai. Để kiểm tra nhanh chóng, bạn có thể mua các que thử thai tại các hiệu thuốc để kiểm tra. Tuy nhiên, nó không hoàn toàn chính xác.
• Sàng lọc thuốc: Thuốc cũng có thể được phát hiện trong nước tiểu sau khi sử dụng một thời gian. Tùy thuộc vào từng loại xét nghiệm, cần sa có thể được phát hiện sau vài tuần sau khi sử dụng. Còn các loại thuốc khác như cocaine, thuốc lắc hoặc heroin có thể xuất hiện trong kết quả xét nghiệm trong tối đa 5 ngày.

Nhiễm trùng đường tiểu:

• Được phát hiện qua kiểm tra xét nghiệm tế bào bạch cầu và hợp chất do vi khuẩn sinh ra. Nếu trong nước tiểu có xuất hiện những hợp chất này chứng tỏ bạn đang mắc bệnh nhiễm trùng đường tiểu.

Các bệnh lý ở bàng quang:

• Bàng quang là cơ quan trực tiếp chứa nước tiểu và kết hợp cùng các cơ quan khác đào thải nước tiểu ra ngoài khi bàng quang đầy. Vì vậy, khi xét nghiệm nước tiểu thấy có máu hoặc vi khuẩn thì có thể phát hiện các bệnh lý ở bàng quang như viêm nhiễm, ung thư bàng quang …

Các bệnh về thận:

• Các xét nghiệm protein, axit, tế bào hồng cầu… trong nước tiểu nếu có dấu hiệu bất thường sẽ cho biết người bệnh có bị suy thận, viêm bể thân, sỏi thận… hay không. Điều này có ý nghĩa rất quan trọng vì thận còn có chức năng lọc máu trong cơ thể, nếu không phát hiện sớm sẽ nguy hiểm đến tính mạng người bệnh.

Phát hiện bệnh tiểu đường:

• Các chỉ số xét nghiệm nước tiểu như Xeton, độ pH có thể là căn cứ để xác định bệnh tiểu đường.

Các bệnh lý ở gan:

• Bao gồm các xét nghiệm UBG và BIL để phát hiện các bệnh lý thường gặp ở gan như xơ gan, viêm gan, viêm túi mật …

Các bệnh xã hội ở cơ quan sinh dục:

• Xét nghiệm nước tiểu cũng có thể giúp người bệnh phát hiện mình có mắc một số bệnh xã hội phổ biến như lậu, giang mai … hay không khi bệnh vẫn đang trong giai đoạn ủ bệnh.

Nước tiểu có màu vàng đậm

Nước tiểu có màu vàng sẫm thường là do vitamin B2 trong chế độ ăn uống, quá nhiều beta-caroten trong cà rốt, hoặc do sử dụng thuốc kháng viêm hoặc thuốc điều trị bệnh. Nếu không phải vì những lý do này, cơ thể bạn có thể bị mất nước, khiến nước tiểu trở nên cô đặc hơn. Khuyến cáo là nên uống nhiều nước, sẽ giúp nước tiểu trở lại màu vàng nhạt bình thường.

Nếu uống nhiều nước không giải quyết được vấn đề thì rất có thể là do bệnh gan. Đồng thời kiểm tra xem phần lòng trắng của mắt đã chuyển sang màu vàng đậm hay chưa. Nếu có, bạn cần đến bệnh viện càng sớm càng tốt.

Nước tiểu có màu hồng và đỏ

Nhiều người lo lắng nước tiểu có màu này là do chứa máu, thật vậy các bệnh lý nhiễm trùng đường tiểu, sỏi thận, sỏi bàng quang, khối u lành tính hoặc ung thư có thể gây ra tình trạng này. Đặc biệt nếu trong nước tiểu có chứa máu đông hoặc mô bất thường, hãy sớm tới bệnh viện để kiểm tra.

Ngoài ra, nguyên nhân khiến nước tiểu màu hồng và đỏ có thể là lành tính như:

• Thức ăn: Do ăn nhiều quả mâm xôi, củ dền có màu đỏ và một phần màu sẽ được bài tiết qua đường tiểu. Nếu do nguyên nhân này, màu sắc nước tiểu chỉ bất thường trong một hai ngày và biến mất khi bạn ngừng ăn những thực phẩm trên.
• Thuốc: Việc sử dụng 1 số loại thuốc kháng sinh như Rimactane, Rifadin hoặc thuốc điều trị nhiễm trùng đường tiểu có thể khiến nước tiểu chuyển sang màu đỏ hồng.

Nước tiểu có màu nâu

Nước tiểu có màu này thường là do mất nước hoặc ăn một số loại thực phẩm, chẳng hạn như đậu Hà Lan. Trước tiên, hãy thử uống nhiều nước và nếu màu sắc của nước tiểu vẫn không thay đổi, hãy đi kiểm tra sức khỏe của bạn.

Bệnh gan hoặc thận có thể khiến nước tiểu có màu nâu. Ngoài triệu chứng này, người bệnh thường bị đau bụng, co giật, mẩn ngứa. Ngoài ra, nước tiểu màu nâu có thể là do sự phân hủy của máu, thường là do sự hiện diện của một khối u bất thường.

Nước tiểu có màu xanh
Màu sắc này của nước tiểu rất hiếm khi xảy ra, nguyên nhân bao gồm:

• Thuốc: các loại thuốc như Indomethacin, Amitriptyline hoặc Propofol có thể gây thay đổi màu sắc nước tiểu.
• Thức ăn: Ăn nhiều măng tây hoặc thực phẩm có màu nhân tạo này sẽ khiến nước tiểu tạm thời có màu bất thường, kéo dài khoảng 1 – 2 ngày.
• Bệnh lý: Nhiễm trùng đường tiết niệu do vi khuẩn Pseudomonas.

Kiểm tra trực quan

Nước tiểu sẽ được kiểm tra màu sắc, mùi, thể chất, trạng thái,..nói chung là kiểm tra các tính chất vật lý bằng mắt thường. Nếu nước tiểu có màu đỏ hoặc nâu sẫm, có thể là do nó có chứa lẫn máu. Nước tiểu có bọt có thể là dấu hiệu của bệnh thận, trong khi đó nước tiểu đục phổ biến bởi nguyên nhân nhiễm trùng.

Kiểm tra qua kính hiển vi
Kính hiển vi sẽ giúp nhân viên y tế thấy được những thành phần quá nhỏ trong nước tiểu không thể nhìn thấy bằng mắt thường. Chẳng hạn như:

• Hồng cầu – Cảnh báo dấu hiệu rối loạn đông máu, bệnh thận, hoặc nhiều bệnh lý nguy hiểm khác như viêm đường tiết niệu, ung thư bàng quang,…
• Bạch cầu – Bạch cầu tăng cao là dấu hiệu của nhiễm trùng.
• Tinh thể – Tinh thể các khoáng chất là dấu hiệu của bệnh sỏi thận.
• Tế bào biểu mô – Tế bào lót niệu quản, bàng quang và niệu đạo. Có thể chỉ ra khối u.
• Vi khuẩn, nấm men – Cho thấy nguy cơ nhiễm trùng.

Để đánh giá và điều trị nhiễm trùng, nước tiểu của bạn có thể được nuôi cấy trước khi quan sát.

Bạn có thể hiểu một cách đơn giản rằng cấy nước tiểu là một xét nghiệm được thực hiện trong phòng thí nghiệm để xem nước tiểu có chứa vi khuẩn hay không. Mẫu nước tiểu sẽ được đặt trong môi trường kiểu “thùng chứa” có lợi cho sự phát triển của vi khuẩn trong 1-2 ngày. Chúng phát triển và tạo thành “cộng đồng” vi khuẩn (y học gọi là khuẩn lạc) mà bác sĩ có thể quan sát được.

Từ kích thước, hình dạng và màu sắc của khuẩn lạc, bác sĩ sẽ xác định loại vi khuẩn và nấm trong nước tiểu của bạn. Điều này giúp bác sĩ kê đơn kháng sinh thích hợp nhất cho mầm bệnh của bạn.

Đây là cách nhanh nhất để kiểm tra hóa học nước tiểu của bạn. Mỗi que thử là một dải nhựa mỏng có tẩm hóa chất. Sau khi nhúng que thử vào nước tiểu, hãy đợi một lát nếu nước tiểu của bạn có chứa các chất bất thường (không tìm thấy trong nước tiểu của người khỏe mạnh bình thường) hoặc nếu nước tiểu của bạn chứa các chất không có nồng độ bình thường cao hơn bình thường. Nước tiểu, que thử sẽ đổi màu.

Tùy thuộc vào nồng độ của chất cụ thể mà bạn đang thử nghiệm, màu sắc xuất hiện sẽ khác nhau. So sánh với biểu đồ màu có sẵn để đánh giá sơ bộ chất bình thường và chất bất thường.

Vậy cụ thể thì những chất nào có thể được phát hiện qua xét nghiệm bằng que thử?

• pH nước tiểu (độ axit của nước tiểu): pH nước tiểu bình thường tùy thuộc vào chế độ ăn uống, nằm trong khoảng từ 5-7, trong đó giá trị dưới 5 là quá axit và trên 7 là kiềm (không đủ axit). Nếu độ pH dưới 5, cảnh báo nguy cơ phát triển sỏi thận. Còn nếu giá trị pH trên 7 có thể là dấu hiệu của nhiễm trùng tiết niệu do vi khuẩn.
• Protein (Bình thường, thường nước tiểu không chứa protein): Tăng “nhẹ” protein trong nước tiểu thường không phải là nguyên nhân đáng lo ngại, nhưng với lượng lớn hơn có thể là dấu hiệu cảnh báo bệnh lý về thận. Vì nếu thận khỏe mạnh nó sẽ loại bỏ các chất dư thừa và giữ lại các chất mà cơ thể cần như protein nên khi bị bệnh thận, các đơn vị lọc thận bị tổn thương, chức năng suy giảm, protein sẽ rò rỉ vào nước tiểu của bạn.
• Glucose: Thông thường, đường (glucose) nước tiểu quá thấp để có thể phát hiện được. Do đó, khi nồng độ đường trong nước tiểu tăng cao, khả năng cao là bạn đã bị bệnh tiểu đường.
• Ketone: Cũng như glucose, bất kỳ lượng ketone nào được phát hiện trong nước tiểu của bạn, nguy cơ là bạn đã bị bệnh tiểu đường và cần phải xem xét theo dõi.
• Bilirubin (Bilirubin là sản phẩm của sự phân hủy hồng cầu và không thường thấy trong nước tiểu): Thông thường bilirubin được gan chuyển hóa, một phần trở thành thành phần của mật, một phần được loại bỏ qua phân. Vì thế, xét nghiệm thấy bilirubin trong nước tiểu có thể là dấu hiệu của bệnh gan.
• Hồng cầu (Trong nước tiểu khỏe mạnh thường không tìm thấy tế bào hồng cầu): Khi phát hiện hồng cầu có mặt trong nước tiểu, bác sĩ sẽ yêu cầu bạn thực hiện các xét nghiệm bổ sung để chẩn đoán các bệnh tổn thương thận, nhiễm trùng, sỏi thận, sỏi bàng quang, ung thư thận, ung thư bàng quang,… Tuy nhiên, đôi khi không phải là vấn đề y tế nghiệm trọng, ví dụ như khi là do bạn tập thể dục với cường độ cao và mạnh.
• Bạch cầu: Cũng như hồng cầu, bạch cầu thường không được tìm thấy trong nước tiểu. Khi bạch cầy được phát hiện trong nước tiểu của bạn, đó có thể là dấu hiệu của bệnh nhiễm trùng đường tiết niệu.

Với các que thử này, bạn có thể theo dõi nước tiểu của mình tại nhà. Và nó cũng được các bác sĩ sử dụng tại bệnh viện để chẩn đoán bệnh cho bệnh nhân. Dẫu vậy, bạn cần lưu ý rằng:

• Tuyệt đối không sử dụng que thử với mục đích tự chẩn đoán bệnh.
• Kết quả xét nghiệm nước tiểu bằng que thử không chính xác lắm vì nó rất nhạy cảm với thời gian.
• Que thử nước tiểu cũng cung cấp thông tin rất hạn chế về nước tiểu vì nó là xét nghiệm định tính chứ không phải là xét nghiệm định lượng (tức nó không cho con số chính xác về lượng chất bất thường trong nước tiểu).

Thông thường, bạn có thể duy trì chế độ ăn uống bình thường cho đến khi lấy mẫu nước tiểu.

Tuy nhiên, trong hầu hết các lần khám, bác sĩ sẽ yêu cầu bạn thực hiện các loại xét nghiệm khác để có thể kết hợp chẩn đoán đúng bệnh. Vì vậy, bạn nên nhịn ăn trước ngày thi một khoảng thời gian để không ảnh hưởng đến tất cả kết quả thi.

Ngoài ra, trước khi xét nghiệm, hãy đảm bảo rằng bạn uống nhiều nước để có thể cung cấp đủ mẫu nước tiểu cho nhân viên y tế. Một hoặc hai ly chất lỏng, có thể là nước, nước trái cây hoặc sữa. Đừng uống quá nhiều nước! Điều này có thể dẫn đến kết quả xét nghiệm không chính xác do làm loãng chất trong nước tiểu.

Bạn cũng cần chuẩn bị danh sách hoặc ghi nhớ tất cả các loại thuốc mà bạn đang hoặc vừa mới ngừng sử dụng để nói cho bác sĩ của bạn. Bởi một số thuốc sẽ gây ảnh hưởng tới kết quả xét nghiệm nước tiểu, ví dụ như:

• Vitamin C.
• Riboflavin.
• Metronidazol.
• Methocarbamol.
• Nitrofurantoin.
• Thuốc nhuận tràng thuộc nhóm Anthraquinone.

Nói cho bác sĩ trước khi thực hiện xét nghiệm nếu bạn đang có kinh nguyệt. Nó có thể gây nhẫm lẫn với máu trong nước tiểu do bệnh lý.

Nhân viên y tế sẽ đưa cho bạn một lọ đựng mẫu nước tiểu và thường họ sẽ dặn bạn lấy nước tiểu vào buổi sáng sớm vì đây là lúc mà nước tiểu của bạn cô đặc hơn nên sẽ dễ thấy được chỉ số bất thường hơn.

Đặc biệt, bạn cần lưu ý rằng, nước tiểu rất dễ dàng bị ô nhiễm bởi vi khuẩn, tế bào và các chất khác. Vì vậy bạn nên làm sạch vùng sinh dục bằng nước chứ không phải xà phòng trước khi tiểu lấy mẫu. Để có được kết quả chính xác và tránh ô nhiễm vi khuẩn, tốt nhất là lấy nước tiểu giữa dòng.

Để thu được nước tiểu giữa dòng và tránh nhiễm bẩn:

• Bước 1: Bạn cần làm sạch lỗ tiểu. Có một vài điểm khác nhau về thao tác làm sạch ở nam và nữ như sau.
  • Đối với nữ giới: Bạn cần làm sạch khu vực xung quanh niệu đạo bằng khăn lau đặc biệt, bằng cách làm sạch bộ phận sinh dục bên ngoài (môi âm hộ) theo chiều từ trước ra sau (về phía hậu môn).
  • Đối với nam giới: Đơn giản hơn nữ giới, bạn chỉ cần dùng khăn lau đầu dương vật.
• Bước 2: Tiểu lượng nước tiểu đầu (trong vòng vài giây) vào nhà vệ sinh.
• Bước 3: Hứng phần nước tiểu giữa vào cốc đựng được phát. Được khoảng 30 – 60ml (khoảng 3 – 5 muỗng canh) thì dừng lại. Tránh chạm tay vào trong cốc để không truyền vi trùng từ tay nhiễm sang nước tiểu.
• Bước 4: Tiểu nốt phần nước tiểu còn lại vào nhà vệ sinh.
• Bước 5: Đóng chặt nắp và đưa mẫu cho bác sĩ. Bạn cần đưa mẫu nước tiểu cho bác sĩ trong vòng 60 phút sau khi lấy mẫu. Tuy nhiên, nếu điều kiện không cho phép, bạn phải đặt mẫu nước tiểu trong tủ lạnh hoặc thêm chất bảo quản.

Ít phổ biến hơn, có những bệnh nhân sẽ phải xét nghiệm mẫu nước tiểu thu được trong 24h. Xét nghiệm mẫu nước tiểu 24 giờ giúp tìm ra Lượng – Chất nhất định (như protein, hormone, muối và các sản phẩm trao đổi chất) được bài tiết ra khỏi cơ thể.

Ví dụ như có bao nhiêu protein và creatinine trong nước tiểu. Nếu quá ít sản phẩm chuyển hóa creatinine được thận lọc ra khỏi máu, thận có thể không hoạt động tốt. Nồng độ protein cao trong nước tiểu, được gọi là protein niệu, có thể được gây ra bởi các tình trạng như suy tim, tiểu đường, viêm xương chậu thận, nhiễm trùng đường tiết niệu, bệnh thận hoặc ung thư thận.

Một số rối loạn của hệ thống nội tiết (nội tiết tố) làm tăng lượng hormone và các sản phẩm trao đổi chất của chúng trong nước tiểu. Để phát hiện những rối loạn đó, nước tiểu thường được thu thập trong khoảng thời gian 24 giờ trong vài ngày và sau đó được kiểm tra.

Bác sĩ sẽ đưa cho bạn hộp đựng nước tiểu. Và thường thì trong các thùng chứa này đều đã sẵn có chất bảo quản (ngăn chặn vi khuẩn phát triển trong khi nước tiểu vẫn đang được thu thập). Tốt hơn, nước tiểu nên được giữ trong tủ lạnh trong suốt 24 giờ.

Vậy bạn cần làm gì để thu thập mẫu nước tiểu 24 giờ?

• Bước 1: Khi bạn thức dậy, bạn sẽ đi tiểu nhưng mẫu nước tiểu đầu tiên này không được sử dụng. Khi này, bạn chỉ ghi lại thời điểm này và bắt đầu tính 24 giờ từ đây. Ví dụ là 6h sáng.
• Bước 2: Toàn bộ nước tiểu trong 24 giờ tiếp theo đều được thu thập vào bình chứa. Mỗi lần hứng xong phải đậy kín nắp. Sau khi hết 24 giờ, tức 6h sáng hôm sau, bạn đi tiểu lần cuối và cũng cho nước tiểu vào mẫu đã thu thập.
• Bước 3: Mang toàn bộ bình chứa nước tiểu đến phòng xét nghiệm.

Tương tự với nước tiểu 3 giờ, 12 giờ.